KIPU

Inka impiriyuqa ruwarirqa chay burukrasiya nisqata apachispa chaskirispa willakuykunata, hayka quykusqankunamanta sinsunkunatapas. Achka willakuymi quipupi waqaychasqa tarikun, llapan rikchaq llimpimanta waskamanta watasqa chaypim waqaychan datuskunata.

Kipukamayu (kipu ruwaqmi), ancha umalliqmi willakuykunata kudifikasqanta liyinampaq, chay punchawkunaqa qillqa rimaymi karqa.

Huk willakuymi XVII pachak qallaripim ruwarisqa huk kichwapi qillqaqmi “kipukamayuq” hapichkan huk hatun kiputa.

2017 watapim illakurqani California suyuman klay llaqtapi kaspaymi wisitarqani “Museo de la Historia de los Ordenadores” wasiman, maypim tarikun “Silicon Valley” nisqan, kaypim tarikun achka impresakuna musuq ruraypi llamkaqkuna.
Kay musiyuqa ancha sumaqmi kunsiderasqa kay pachapi, achka kumputadura kaptinmi, qawachinkupas kumputaciyun kawsayninmanta, 2,000 wata rikarimusqanmanta.
“Museo Histórico de Ordenadores” nisqanmi ancha riqsisqa kaypim kuliksiyunasqa uywan achka, sumaq riqsisqapas artifaktus kumputukuna llapa suyumanta. Kaymi huñurin llapa imapas kikillanmanta, anchata kusikurqani, kaypi qawarqupti kipu inkanchikpa, kaymi kunsidirasqa kumputadura qallariy kawsaynimpi.
Kaypim kipumanta qillqasqan tikrarisqa.